PIŠE: Omir Tufo
Pitanje koje se neminovno nameće svakom čovjeku koji drži do svoga mišljenja baziranog na njegovom obrazovanju, informisanosti ali i zdravoj logici je bez sumnje da li savremena civilizacija ide ka svome kraju, kao što su uostalom i mnoge prije ove naše imale svoj razvoj, vrhunac i pad, odnosno slom vrijednosti na kojima su počivale. Bilo bi zanimljivo uporediti koje su ključne društvene vrijednosti, pored geopolitičkih odnosa koji su naravno vrlo značajni element u ovom razmnatranju ali nam nisu u fokusu, bile narušene u trenucima njihovog pada i sloma sistema.
Uočljivo je da su pad morala i licemjerstvo, gubljenje kriterija realnosti i neopravdano procjenjivanje vlastite pozicije i moći u odnosu na druge aktere, doprinosili takvom ishodu. Ali da za početak ipak pomenemo neke bitne detalje o farizejstvu (koji su možda i čista koincidencija) kada se govori o savremenoj civilizaciji, a što jeste postala temeljna vrlina, kako individualna tako i kolektivna. Pa tako, da pođemo od istorijskih osnova toga pojma gdje dolazimo do slijedećih činjenica, utemeljenih djelomično na pisanim dokazima ali i usmenom predanju i interpretacijama, što ne umanjuje vrijednost njihove temeljne poruke.
Farizeji su bili jevrejska religijska stranka iz razdoblja drugoga Hrama, prethodnici rabinskog judaizma. Josif Flavije im pripisuje neka specifična religijska vjerovanja, između ostalih i prihvatanju usmenog predanja kao dopune Tore. Po kazivanju i sam Isus se često sukobljavao sa farizejima kada se navodi i njegova fraza „Teško vama, licemjeri!” kojom izražava kritiku za pisare, farizeje kao vjerske vođe, i zakonodavce toga vremena. Ovim Isus ističe da oni, vjerske i svjetovne vođe svoga naroda, zastupaju stavove koje ne primjenjuju u praksi, prikazuju se pobožnima a teže društvenom položaju baziranom na znanju koje – i pored toga što je stečeno na upitan način – ne žele da podijele sa drugima čime stiču društvenu premoć, a u savremenim relacijama tome odgovara devalviranje demokratskih izbornih procedura.
Farizeji vrbuju sljedbenike na sve načine koji se kose i sa moralom i zakonitošću, ili popularno rečeno nedostatkom transparentnosti. Prisvajaju imovinu obespravljenih, predstavljajući se iskrenim zagovornicima primjene slova zakona a zapostavljaju pravdu, milosrđe i vjeru, da prevedemo kao solidarnost u savremenim relacijama.
I kao što spomenuh, možda se radi o koincidenciji i istom teritorijalnom kontekstu Svete zemlje toga vremena, ali aktuelni brutalni masakri koje izraelska vlast provodi na području Gaze neminovno nameću razmišljanje da li savremena civilizacija i svi njeni demokratski mehanizmi mogu da se nose sa činjenicom da se dnevno ubija i masakrira više stotina civila, od čega preko stotinu djece. Odnosno, ne samo da se takve činjenice devalviraju nego se traže načini da se takvo djelovanje opravda. Besramnost ovog podatka je čak dovedene do egzaktnog broja da svakih 10 minuta jedno dijete gine u Gazi a nekoliko desetaka biva ranjeno i trajno učinjeno invalidima.
I kao odgovor, na aktuelnom zasjedanju Skupštine UN imamo situaciju da čak 14 zemalja glasa protiv Rezolucije o humanitarnom primirju. Nije beznačajno da istaknemo barem one najznačajnije od tih kao što su USA, Austrija, Hrvatska, Češka, Mađarska, i naravno sam Izrael. Taj isti Izrael, doduše u današnje vrijeme kao cionistička vlast, čije većinsko stanovništvo predstavljaju potomci žrtava koje su prošle kroz najmračniji period savremenog svijeta – Holokaust! Potomci tih ljudi koji su završavali u konclogorima, gasnim komorama, stratištima širom Evrope, danas provode politiku za koju imaju podršku upravo nekih od zemalja čiji su tadašnji režimi njihove sunarodnike lišavali i života i imovine i državljanstava tih država u kojima su živjeli, u koje su takođe bili doseljeni kao prognanici, još od vremena kada su u njihovoj rodnoj Palestini pomenuti farizeji bili aktuelni.
Zanimljiv, i nimalo zanemarljiv, detalj u reagovanju međunarodne zajednice je insistiranje na dostavi humanitarne pomoći u Gazu a ne na činjenici da svakih 10 minuta gine jedno dijete, da je broj ubijenih u zadnjih mjesec dana već značajno prešao broj od 10.000 civila, a vjerovatno je i mnogo veći jer se za mnoge žrtve još uvijek ne zna jer su duboko zakopane u ruševinama nastalim vojnim uništavanjem urbanog dijela Gaze.
Pa se tako neminovno podsjetimo i posjete predsjednika Francuske Fransoa Miterana Sarajevu, u junu 1992. godine, kako bi se, između ostalog, obezbijedilo otvaranje koridora i dostava humanitarne pomoći u Sarajevo. Istovremeno je uspostavljen embargo na naoružavanje legalne Vlade BiH i odbrane priznate članice Ujedinjenih nacija dok su agresori imali snabdjevanje vojnom opremom i municijom u neograničenim količinama. I tako, u narednih 1.425 dana opsade Sarajeva, bude ubijeno više od 11.000 civila od čega 1.601 dijete.
I međunarodna zajednica je to gledala godinama, svakodnevna ubijanja, velike masakre, a za sebe su imali opravdanje da je tim stanovnicima Sarajeva dostavljena humanitarna pomoć. Šta reći na aktuelnu situaciju kada je u Gazi, za samo 30 dana aktivnosti Izraelske odbrambene akcije, ubijeno već preko 4.500 djece! Ali eto, međunarodni faktori se intenzivno trude da humanitarna pomoć bude dostavljena u Gazu u količinama koje agresori dozvoljavaju! Briga i smirenje njihove savjesti se završava na tome da ta djeca i civili ne budu gladni kada se sutra budu našli među novim stotinama ubijenih! Tu statističku činjenicu valjda niko ne može da zanemari, da će već sutra novih stotinu djevojčica i dječaka biti ubijeno, ali je bitno da su bili siti!
Na žalost, bezbrojni su ratni sukobi, većih i manjih razmjera, u zadnjih stotinjak godina, ili čak da govorimo samo o periodu od uspostavljanja UN Generalne skupštine, gdje su stotine hiljada civila i naravno djece i žena kao najranjivijih kategorija, ubijano na najbrutalniji, beskrupulozan način, a da se međunarodna zajednica prema tome odnosila na najgori farizejski, licemjerni način. Danas se u svijetu vodi nekih 45 oružanih sukoba, za koje 99% većina ljudi nije ni čula, čak možda ne zna ni geografske pojmove gdje se oni vode, ali savjest svijeta je mirna, institucije zasjedaju, rezolucije se donose ili ne donose, poslije čega se nastavlja uobičajeni civilni život ljudi u čijim je rukama i glavama sva moć tih ratnih užasa.
Ukrajinski sukob je već mjesec dana na petim stranicama dnevnih novina ili neka od vijesti na portalima poslije sportskih događaja! Oni koji bi trebali da budu nosioci vjerskih vrijednosti su upravo bivali ti, a u mnogim situacijama su i danas, koji su podsticali, opravdavali, blagosiljali i štitili zločine, upravo kako je navedeno da su radili farizeji u Svetoj zemlji Palestini! Oni koji bi trebali da budu pravedni zakonodavci su upravo ti koji zakone međunarodnog prava primjenjuju na fleksibilan način, od slučaja do slučaja, a da se pravda kao kategorija i ne spominje!
Pa tako recimo, pripadnici USA vojnih snaga ne mogu biti suđeni za počinjene ratne zločine učinjene ni u Vijetnamu, ni u Avganistanu, ni u Iraku, pa se neminovno nameće razmišljanje da li će se isti kriterij primjeniti i za pripanike IDF – Israel Defense Forces, ili Izraelskih odbrambenih snaga, koja ironija i licemjerstvo u samom nazivu pomenutih trupa. Odbrambena uloga i smisao tih vojnih struktura je valjda, po njihovom shvatanju, kada svakih 10 minuta ubijate po jedno dijete, desetine učinite invalidima, a to radite u svrhu svoje odbrane, a pri tome „poštujete“ međunarodne zakone!? I tako za Rezoluciju UN, koja je imala za cilj da se uspostavi humanitarno primirje, glasaju i četiri članice EU, koje se predstavljaju kao demokratske zemlje koje u punoj mjeri poštuju Rezolucije o ljudskim pravima, Zakonu o ratnom pravu, itd.
I da se vratimo na osnovno pitanje ovog kratkog osvrta, na farizejstvo i licemjerstvo te mogućnost da takva civilizacija opstane, iako su uočljivi jasni segmenti njenog neminovnog pada i sloma. Mišljenja sam da svaka civilizacija, pa i ova naša, mora da ima u osnovi ono što nije ni geostrateški interes i velika vojna premoć, niti revolucionarni prevrati, niti mnoge druge temeljne odrednice njenog nastanka ali je ipak sveobuhvatno i neizbježno pitanje, a to su moralne norme te civilizacije. Religijske zajednice vide današnje društvo, slobode i konzumerizma kao neki nemoralni pakao, pa se i na sam pomen riječi moral pozivaju na vremena spaljivanih i kamenovanih. To je naravno posljedica njihovog vezivanja morala za religiju, izjednačavanja posljedice sa svojim uzrokom.
Pa ako je tako, onda bi se moglo reći da se oni slažu sa pravom Izraela da se na teroristički napad Hamasa reaguje spaljivanjem i raseljavanjem Gaze. Jer sve svjetske religije, kao i svi ustavi i zakoni, posljedica su težnje vladajućih klasa ili harizmatičnih mesija da svoj moralni kod nametnu drugima?! Ali očigledno je da se sa takvim stavovima slaže jako mnogo onih koji jesu moćni, imperijalistički i tiranski orjentisani, i očekuju da se njihov stav prihvati kao aksiom. I najveći liberali današnjice, za koje bi se moglo reći da su moralni, povlače crvenu liniju pred genocidom, pedofilijom i robovlasništvom. Kada bi, međutim, pitali nekog filozofa starih civilizacija, njemu bi ovo bile svakodnevne i prihvatljive pojave, ali bi mu bilo neprihvatljivo neprinošenje žrtve bogovima ili mješanje sa barbarima.
Kao i civilizacije, i moral je vremenom evoluirao, prilagođavao se potrebama, dijelio se po kulturama, vjerama i zemljama, zavisno od konstelacije. Samo je evidentno da je konstantno ostala želja da se postavimo iznad onih koji se naših moralnih načela ne pridržavaju. Uvijek od kada postoje civilizacije, civilizovani i oni drugi koji su po našem mišljenju necivilizovani, i prema kojima se mogu tolerisati čak i najveći zločini, namećući generalni stav i shvatanje da oni i nisu za bolje, iako to što su “necivilizovani” nije bio njihov izbor, kao ni geografski prostori u kojima će se roditi, a eto jesu nečiji strateški interes! Zar to nije divna odlika licemjernog civilizovanog svijeta, samo posljedica neke umišljene moralne nadmoći a koja je i doprinijela upravo slomu njihove civilizacije!?
Civilizacije surovo kažnjavaju one koje istupe iz njihovih pravila – oduzima im slobodu, zemlju i privatnu imovinu, pravo u koje se kunu sve savremene demokrate. Ipak, na kraju, kao što lopove pljačka dovede do njihovog kraja, isto tako na vrhuncu hipokrizije, onima koji su drugima oduzeli život, oduzima i njihov sopstveni. Da li savremena civilizacija, koja ima čitavu svoju istoriju uprljanu primjerima najgoreg mogućeg licemjersta koje je dovelo i do nezapamćenih ratnih zločina koji su farizejski, licemjerno predstavljani kao način odbrane nekog njihovog prava, ima uopšte perspektivu?
Da ne idemo u vremena propadanja starih civilizacija, kada je to trajalo stotinama godina, stvari se veoma ubrzavaju, kao što iz dan u dan raste broj ubijene djece u Gazi. Od vremena kolonijalnih osvajanja i nastajanja imperijalnih sila, od vremena pokoravanja i otimanja zemlje i života populaciji američkih indijanaca, dolazimo u doba kada se više ne vode stogodišnji ratovi a brojevi žrtava u današnjim sukobima je daleko veći nego u vrijeme viteških dvoboja! Da li je koincidencija ili logičan slijed da se savremena civilizacija, koja je na neki način i pokrenuta na prostorima današnjih ratnih sukoba u Palestini sa jedne strane, i vrhuncu licemjerstva međunarodne zajednice u ocjeni nečijeg prava na odbranu ili opstanak sa druge, istovremeno najava kraja ove civilizacije. Valjda je i degradacija morala došla na te nivoe na kojima se u stvari postavlja pitanje da li moral kao takav uopšte i postoji?!
Mnogi faktori ukazuju upravo na definitivni slom sistema koji promoviše kriterije po kojima bogati trebaju da budu još bogatiji, a siromašni još siromašniji, te da će ne samo geostrateški interesi i konstelacija nego i potpuna promocija licemjerstva kao prihvatljive vrline defitivno dovesti savremenu civilizaciju na nivo ozakonjenog bezekonja! Uz evidentan zaključak da je takav kontekst po logici stvari neodrživ a da savremene kapacitete za globalno uništenje i iscrpljivanja resursa planete Zemlje u rukama drže ljudi koji su dokazani farizeji, licemjeri i nemoralne individue, nameće i zaključak da se nalazimo pred završetkom civilizacije kakvu poznajemo. Kakvi će se novi međunarodni odnosi izgraditi i koliko će povratak morala, kao osnove za njegovu uspostavu, biti neizbježan element tog novog svjetskog poretka, pričaće oni koji prežive ove hipokrizijske vrhunce poslije kojih valjda jedino što preostaje jeste slom takvog sistema!
