Fotografija: Soeren Stache/picture alliance via Getty Images
“Beninske bronze” je naziv za skupinu skulptura i različitih predmeta nastalih u zapadnoafričkoj kraljevini Benin, današnjem južnom dijelu Nigerije. Predmeti su to koji su korišteni za različite svrhe – ritualne, kao pokloni, ukrasi palače nekadašnjeg Benina, a predstavljaju značajan dio historije ovog dijela afričkog kontinenta.
No, beninske bronze reflektiraju i historiju odnosa sa Evropljanima, kroz prikaze trgovinskih i diplomatskih kontakata tadašnje Kraljevine Benin i Portugala.
Početkom 1884. godine u ovu kraljevinu dolaze Britanci i ono što se dešava poznata je metoda ponašanja Britanaca tokom kolonijalnog perioda – već 1897. godine izaslanik britanskog kraljevstva James Phillips odlazi u posjetu Kraljevini Benin, odnosno oba – vladaru Kraljevine Benin. Nakon što oba odlučuje da ne primi Phillipsa zbog toga što je u toku religijski festival ovaj to odbija prihvatiti, vojska vladara Benina ubija britanskog izaslanika, Britanci nasilno preuzimaju ovu kraljevinu, te počinju uništavanje imovine, masovna ubistva i krađu artefakata. Prema dnevnicima kapetana britanske vojske iz tog perioda, svi vrijedniji predmeti pokupljeni su u napadu na grad, a dosta njih je odneseno u Britaniju. Tako se danas u kolekciji Britanskog muzeja nalazi preko 900 predmeta iz historijske Kraljevine Benin.
Prije dva dana do nas dolazi vijest kako je, 127 godina nakon događaja u Nigeriji, prva redateljica crne rase dobila Zlatnog medvjeda na Berlinskom filmskom festivalu. Ona je Mati Diop, Senegalka koja je režirala film Dahomey koji govori upravo o ovoj temi – o motivu beninskih bronzi, što je postao zajednički naziv za ukradene artefakte afričkog kontinenta. Njen film se bavi temama kolonijalizma i detaljima o vraćanju 26 artefakata u Republiku Benin 2021. godine, opljačkanih 1892. godine od strane francuskih kolonijalnih sila.
Hiljade predmeta Francuzi su pokrali iz Kraljevine Dahomey, koja je postojala u zapadnoj Africi oko 300 godina, od 1600. godine. Film dolazi u vrijeme kada su mnogi evropski muzeji pod pritiskom da vrate opljačkano blago. U protekle tri godine institucije u Velikoj Britaniji, Njemačkoj i SAD-u počele su sa procesom vraćanja beninskih bronzi. Dahomey prati predmete na putu od Pariza do Benina i proslavu njihovog povratka u zavičaj, a narator filma je artefakt, odnosno priču govore artefakt i zoomorfni oblik kralja Gheza koji je bio vladar tadašnjeg Dahomeya.
Diop je 24. februara tako postala prva crnkinja režiserka koja je dobila glavnu nagradu Berlinalea, a na konferenciji za medije rekla je: „Svrha mog rada na ovim temama je da omogućim ljudima da razumiju ova pitanja (…) Možemo se ili riješiti prošlosti kao neugodnog tereta koji ometa naš napredak ili je, preuzimajući odgovornost, možemo iskoristiti kao osnov za napredovanje.“
