U devedeset trećoj godini života je 17. septembra umro američki filozof John Searle, poznat po svojoj „teoriji kineske sobe“. Razvojem umjetne inteligencije ova teorija postaje sve zanimljivija.
Naime, kako jezički algoritmi i chatbotovi umjetne inteligencije svakim danom sve više napreduju, tako i AI postaje sve uspješnija u ostavljanju dojma kako s druge strane imamo ljudsko biće. Ali, to ne znači da umjetna inteligencija ima svijest ili da ima ikakvog pojma o onome o čemu sa nama razgovara. U suštini, ona dobije određeni input na kojeg zatim primijeni algoritam i na taj način dođe do outputa koji je statistički najbliže onome što čovjek od nje traži.
O pitanju da li umjetna inteligencija može imati svijest raspravlja se još od nastanka digitalnih računara, ali je ovaj problem u središte pažnje doveo Searle svojim misaonim eksperimentom „kineske sobe“. Pogledajmo o čemu je riječ…
Zamislite da se nalazite zaključani u sobi sa hrpom tekstova na kineskom jeziku (eksperiment, naravno, podrazumijeva da ne razumijete kineski). Dakle, imate puno toga napisanog ali vam to sve izgleda samo kao besmislena gomila žvrljotina.
Nakon što ste zaključani u sobi sa tekstovima na kineskom, oni koji su vas zaključali vam donose još jednu gomilu, ali nešto korisniju od prve. Naime, uz nju ste dobili i pravila (na vašem jeziku) koja vam pomažu da povežete tekstove iz prvog i drugog kompleta.
Sad pretpostavite da dobijete i treći set kineskih simbola koji od vas traže da odaberete neke kineske simbole kao odgovor na druge simbole.
„Bez da razumijete išta od toga, ljudi koji su vam dali sve te simbole mogu onaj prvi komplet zvati plan, drugi priča, a treći pitanja. Isto tako, ono što im vi date može se zvati odgovori na pitanja, a ona pravila koja su vam dali program.“
Držeći se pravila koja su vam data, vi vremenom možete postati jako dobri u tumačenju tih nerazumljivih tekstova i početi Kinezima davati odgovore na tako dobar način da se oni ne mogu razlikovati od onih koje bi dao neko kome je kineski maternji jezik.
„Ali u slučaju kineskog, vi proizvodite odgovore manipulirajući simbolima koji vam nisu prevedeni. Što se Kineza tiče, jednostavno se ponašate kao računar – vršite određene operacije na osnovu zadatih elemenata i predstavljate utjelovljenje kompjuterskog programa“, napisao je Searle u knjizi Razum, jezik i društvo.
Ovo je bio njegov argument protiv „jake AI“, odnosno ideje da bi programirani računar sa pravim ulaznim i izlaznim podacima mogao imati razum na isti način na koji ga imaju i ljudska bića. On navodi kako u slučaju maternjeg jezika razumijete sve i nema potrebe da se spominje program, dok u slučaju kineskog vi dajete tačan odgovor ali ništa ne razumijete.
Prema Searleu i njegovom „kineskom eksperimentu“, dok god se program definiše u smislu računarskih operacija zasnovanih isključivo na formalno definisanim elementima, nema govora o razumijevanju.
Mnogi su kritikovali ovaj zaključak, ali nema sumnje da je on itekako utjecao na polje umjetne inteligencije. Jedan od vodećih naučnika u ovoj oblasti, Pat Hayes, je čak definisao cjelokupnu kognitivnu nauku kao „pokušaj da se dokaže da Searleov argument kineske sobe nije tačan“. Naprotiv, čini se da razvojem AI Searle postaje sve relevantniji.
