Više od šest hiljada građana iz Bijeljine, Zvornika, Lopara i Ugljevika potpisalo je peticiju kojom se od Narodne skupštine Republike Srpske traži moratorijum na sva geološka istraživanja i eksploataciju ruda, minerala i drugih resursa na planini Majevici. Predstavnici udruženja „Eko put“ iz Bijeljine, „Čuvari Majevice“ i „PEU Korak“ iz Zvornika danas su u NSRS predali inicijativu, uz nadu da će poslanici reagovati prije isteka zakonskih rokova koji bi švajcarskoj kompaniji „Arcore AG“ omogućili eksploataciju litijuma na tom području.
„U izuzetno teškim zimskim uslovima, sa snježnim nepogodama i hladnoćom, uspjeli smo sakupiti preko šest hiljada potpisa. To daleko nadmašuje zakonom propisani minimum od tri hiljade potpisa neophodnih da bi inicijativa došla na dnevni red Narodne skupštine“, ističe Snežana Jagodić-Vujić iz udruženja „Eko put“.
Ona naglašava i podršku lokalnih vlasti u Loparama i Bijeljini, što, kako kaže, pokazuje da se i građani i lokalne vlasti u tim mjestima nalaze „na istoj strani“ kad je u pitanju zaštita Majevice.
Mještani majevičkog kraja, kako ističe Snežana, su kao i načelnici osam opština (Lopare, Tuzla, Brčko distrikt BiH, Čelić, Ugljevik, Teočak, Bijeljina i Sapna) jasno izrazili protivljenje otvaranju rudnika litijuma na ovom području. Lokalno stanovništvo strahuje od zagađenja vode, zemlje i vazduha, ističući da slični projekti u inostranstvu često dovode do ekoloških katastrofa.
„Posljedice mogu biti vidljive u krugu od 50 do 100 kilometara, a zagađenje vazduha može se osjetiti i na više od 200 kilometara udaljenosti“, objašnjava Ognjen Vujičić, član udruženja „Eko put“.
Švajcarska kompanija „Arcore AG“ prisutna je u Bosni i Hercegovini od 2018. godine i od Ministarstva energetike i rudarstva RS tada je dobila dozvolu za istraživanje litijuma u područjima Lopara i Zvornika. Kompanija, koja je najavila pripremu dokumentacije za koncesiju, tokom godina je mijenjala vlasničku strukturu i otvorila još četiri kćerke-firme s istom namjerom – eksploataciju vrijednih mineralnih sirovina na Majevici.
Međutim, ekološki aktivisti i struka upozoravaju na raznovrsna prirodna bogatstva ovog kraja, uključujući fosilne ostatke marinskih organizama koji datiraju još iz doba Panonskog mora, prije 10 do 15 miliona godina, kao i endemske vrste zbog kojih je Majevica potencijalno prioritetno područje za zaštitu unutar mreže Natura 2000.
„Pitanje zaštite Majevice pokrenuto je i prije nego što se raspravljalo o rudniku litijuma, jer smo svjesni nevjerovatne bioraznolikosti koja je ovdje prisutna“, dodaje Vujičić.
Potpredsjednica udruženja „Eko put“ naglašava da je trenutno ključno da Narodna skupština RS uvrsti ovu inicijativu na svoj dnevni red. „Očekujemo da poslanici shvate koliko je ovo pitanje važno. Ako se do kraja marta ne izglasa moratorijum, kompanija ‘Arcore AG’ će imati slobodan put za podnošenje zahtjeva za koncesiju, odnosnootvaranje rudnika litijuma na Majevici“, kaže Jagodić-Vujić.
S pravne strane, podršku je pružio i banjalučki Centar za životnu sredinu. Pravna savjetnica ovog centra, Sonja Kosanović, izjavila je da je peticija u potpunosti u skladu sa Zakonom o referendumu i građanskoj inicijativi RS iz 2024. godine, što znači da ne bi trebalo biti formalnih prepreka da se o njoj raspravlja.
“Potpisi su prikupljeni u navedenom periodu i ono što je značajno spomenuto u stvari jeste da je prikupljanje potpisa vršeno u roku koji je kraći od zakona propisanog roka, a opet je prikupljen dvostruko veći broj potpisa od onog koji je propisan zakonom kao minimalan. Građani očekuju od predstavnika koji sjede u NSRS da se ova građansk inicijativa nađe na dnevnom redu sjednice Narodne skupštine i da se o njoj odlučuje u sladu sa zakonom”, ističe Kosanovićeva.
Upravo je broj prikupljenih potpisa, 6.057, glasno svjedočanstvo o zabrinutosti lokalnih zajednica, ali i o podršci koju aktivisti dobivaju od šire javnosti. Po uzoru na slične borbe protiv litijumskih projekata u regionu, građani i nevladine organizacije na Majevici strahuju da bi eksploatacija mogla dovesti do trajnog zagađenja, uništenja poljoprivrednog zemljišta i iseljavanja stanovništva.
Inače, potpisivanje peticije je trajalo od 21. decembra 2024. godine do 18. januara i organizovano je u Bijeljini i Zvorniku, te opštinama Lopare i Ugljevik.
Iako predstavnici kompanije „Arcore AG“ tvrde da će se eksploatacija vršiti po savremenim ekološkim standardima, te da će donijeti nova radna mjesta i investicije, stanovnici Majevice ostaju skeptični. „Ne želimo da se ponovi scenario viđen u drugim državama, gdje su obećanja o održivosti i dobrobiti lokalnih zajednica zamijenile ogromne ekološke štete“, zaključuje Vujičić.
U narednim sedmicama, fokus javnosti biće usmjeren na postupanje Narodne skupštine RS. Aktivisti se nadaju da će poslanici, uprkos političkim interesima i pritiscima, pokazati da im je stvarna briga za ljude i okolinu iznad svih. Ako se inicijativa ne nađe na dnevnom redu, ili ako bude odbačena, građani i organizacije planiraju nastaviti pritisak, uključujući proteste i međunarodne apelacije, kako bi zaštitili Majevicu od, kako navode, „nepovratnog uništenja“.
Dejan Rakita, GERILA.INFO
