Odluka možda označava istorijski zaokret lokalnih vlasti, ali ne garantuje potpunu zaštitu planine bogate prirodnim i kulturnim nasljeđem. Ekološka udruženja traže status nacionalnog parka jer je Ozren prepoznat i u Prostornom Planu RS kao prostor za uspostavljanje Nacionalnog parka.
PIŠE: Dejan Rakita, Gerila.info
Skupština Grada Doboja jednoglasno je donijela odluku o proglašenju planine Ozren za zaštićeno područje sa održivim korišćenjem prirodnih resursa. Da Ozren (još uvijek) nije u potpunosti odbranjen govori i to da je ovo šesti, odnosno najniži, nivo kategorisanja zaštićenih područja na osnovu kategorizacije Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) na čijim principima su bazirani entitetski zakoni o zaštiti prirode.
Ipak, ova odluka predstavlja svojevrstan zaokret političke većine u Doboju u odnosu na protekli period, ali i značajan korak u očuvanju prirodnog bogatstva Ozrena i rezultat je višegodišnjih napora lokalnog stanovništva, ekoloških udruženja i naučne zajednice.
Gradonačelnik Doboja Boris Jerinić istakao je da je ova odluka u interesu grada i Republike Srpske, te da se njome staje u kraj dezinformacijama o navodnim planovima za narušavanje biodiverziteta tog područja.
Zoran Poljašević, lider ekološkog udruženja “Ozrenski studenac” iz Petrova, za portal Gerila.info kaže da je odluka Skupštine grada Doboja pozitivno iznenađenje.
“Iako se radi o šestom nivou zaštite dok aktuelni Prostorni plan Republike Srpske predviđa daleko strožiji drugi nivo (nacionalni park), treba napomenuti da na ovaj način lokalna uprava donosi zaštitu ovog posebnog područja u nivou koji je zakonom predviđen, a više nivoe zaštite donosi Vlada, odnosno Narodna skupština RS. Iako ova odluka predstavlja potvrdu da naš rad u proteklih skoro četiri godine nije bio uzaludan, mi nastavljamo naše aktivnosti u cilju zaštite planine Ozren kako to predviđa Prostorni plan”, ističe Poljašević.
On dodaje da je u planu da se u saradnji sa UG Fojničani iz Maglaja Zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog nasljeđa Republike Srpske do kraja maja dostave rezultati dvogodišnjeg istraživanja biodiverziteta Ozrena.
“Upravo ova istraživanja, odnosno nalazi, čiji su nosilac UG Fojničani u sklopu Mreže za zaštitu prirode BiH, predstavljaju ključni argument za zaštitu Ozrena, kako na lokalnom, tako i na republičkom nivou”, dodaje Poljašević.
Saglasan sa njim je i ekolog Vladimir Topić iz Centra za životnu sredinu.
“S obzirom na dosadašnje nastupe i stav rukovodstva grada Doboja gdje se davala podrška kompaniji za istraživanje nikla i kobalta, ova odluka je iznenađujuća, ali bez obzira na to pozdravljamo odluku koja se tiče zaštite Ozrena. Kategorija 6 je najniži oblik zaštite i nikako ne odgovara zaštiti Ozrena, jer je ova planina puna svojih prirodnih i kulturnih vrijednosti i prepoznata i u Prostornom Planu RS kao prostor za uspostavljanje Nacionalnog parka. U tom smjeru treba da ide zaštita i podrška grada Doboja i rukovodstva, to ćemo imati priliku vidjeti u narednom periodu”, ističe Topić.
On naglašava da je neophodno da se ovome priključi i opština Petrovo s obzirom da je veliki dio Ozrena i na teritoriji te opštine.
“Opštine i gradovi treba da podrže inicijativu za zaštitu u većem rangu zasigurno, a na republičkom nivou treba da se razmatra integralna zaštita planine Ozren. Za proces proglašenja treba uraditi studiju zaštite a tome doprinose udruženja sa Ozrena upravo sprovodeći mnogobrojna istraživanja i istraživačke kampove kampove godinama unazad. Odluka pokazuje da su udruženja građana koja se godinama bore za zaštitu Ozrena u pravu i da je njihova borba opravdana”, zaključuje Topić u razgovoru za Gerilu.
„Ova pobjeda pripada svim građanima koji su stajali uz Ozren, svim udruženjima i istraživačima koji su vjerovali u vrijednost ovog dragulja prirode. Ovo nije kraj, već novi početak, i za Ozren i za druge lokalitete koje moramo sačuvati“, poručuju iz UG Fojničani i dodaju da je Odluka o zaštiti Ozrena “snažan pokazatelj da sinergija odlučnog lokalnog stanovništva, organiziranog civilnog društva i aktivne naučne zajednice može pokrenuti pozitivne promjene”.
“Krajnja namjera je da se to područje proglasi nacionalnim parkom”, izjavio je gradonačelnik Doboja Boris Jerinić nakon usvajanja pomenute odluke o zaštiti Ozrena, dodajući da će u tom pravcu djelovati poslanici iz Doboja u Narodnoj skupštini Republike Srpske.
Odluka o zaštiti Ozrena dolazi nakon višegodišnjih protesta i aktivnosti lokalnog stanovništva protiv geoloških istraživanja koja su imala za cilj otvaranje rudnika nikla i kobalta. Građani su izražavali zabrinutost zbog potencijalnog zagađenja životne sredine i ugrožavanja zdravlja ljudi.
Bitno je sjetiti se da vlasti u Doboju do skora nisu blagonaklono gledali na građanski aktivizam za očuvanje planine Ozren i da usvajanje odlike, barem se tako nadaju i naši sagovornici, predstavlja prekretnicu u odnosu lokalnih političara prema ovoj jedinstvenoj planini i području.
Podsjećamo, upravo je većina u Skupštini grada Doboja okupljena oko aktuelnog gradonačelnika Borisa Jerinića i gradskog odbora SNSD-a, na sjednici održanoj 25.maja 2023.godine izglasala Odluku o davanju saglasnosti za izvođenje detaljnih geoloških, geohemijskih i geofizičkih istraživanja kompaniji „Lykos Balkan Metals“ d.o.o. Bijeljina. Prijedlog odluke se pojavio neposredno prije sjednice Skupštine i nije bio među materijalima koje su dobili odbornici. Tada je upozoravano da je time povrijeđen poslovnik o radu Skupštine Grada Doboja, koji propisuje rokove za uvrštavanje u dnevni red pojedinih tačaka, a Zakonom o ekologiji propisano je da se ovakve odluke moraju staviti na javni uvid najmanje 30 dana prije stavljanja na dnevni red odluke.
Godinu dana prije usvajanja te odluke, u 2022.godini, ponajprije zahvaljujući aktgiviznu stanovnika Ozrena i eko aktivista, poništene su date saglasnosti vezane za geološka i rudna istraživanja dijela Ozrena koji pripada Opštini Petrovo, gdje je istraživanja trebala da vrši firma „Medeni brijeg“, kćerka kompanije “Lykos Balkans Metals“, a koje je izdalo Ministarstvo energetike i rudarstva RS.
Vlada Srpske je prije četiri godine, u decembru 2021.godine, donijela odluku da se dio ovog područja, ali samo 132 hektara površine i koji je sastavni dio područja Doboja, proglasi zaštićenom zonom. Tako je trenutno jedini formalno zaštićeni dio Ozrena vrh Gostilj, koji je 2021. godine proglašen zaštićenim staništem trave ive (Teucrium montanum). Tradicionalno branje ove ljekovite biljke, koje se održava svakog septembra, 2018. godine uvršteno je na UNESCO Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa.
Zanimljivo, ni entitetske vlasti nisu imale sluha za Ozren, odnosno uopšte za brigu lokalnih stanovnika i aktivista na teritoriji cijele Republike Srpske, pa su na prijedlog Vlade RS usvojene izmjene Zakona o geološkim istraživanjma RS kojima su isključene lokalne zajednice iz odlučivanja kada je davanje koncesija u pitanju, a koji je usvojen u NSRS krajem 2023.godine.
Ekološka udruženja, poput Ekološkog udruženja “Ozrenski studenac” iz Petrova, Centra za životnu sredinu, Čuvara Ozrena, UG Fojničani iz Maglaja, u saradnji s Mrežom za zaštitu prirode u BiH, doprinijela su ovom uspjehu kroz promociju, istraživanja i značajna otkrića, uključujući i otkriće endemskog ozrenskog pauka (Porrhomma ozrenense).
Upravo su iz Centra za životnu u sredinu i “Ozrenskog studenca” u Evropskom parlamentu krajem prošle godine imali priliku govoriti pred evroparlamentarcima.
Na obroncima planine Ozren nalazi se najveća koncentracija crnog bora u Evropi, velike zalihe pitke vode, mineralnih i alkalnih voda, te ogroman broj tradicionalnih manifestacija i istorijskih spomenika od kojih s neke pod zaštitom UNESCO-a.
Odluka Skupštine Grada Doboja o proglašenju Ozrena zaštićenim područjem sa održivim korišćenjem prirodnih resursa predstavlja značajan korak ka očuvanju ovog prirodnog dragulja. Međutim, borba za Ozren nije završena. Lokalno stanovništvo, ekološka udruženja i naučna zajednica nastavljaju da se zalažu za dalju zaštitu i očuvanje Ozrena, s ciljem da se ova planina proglasi nacionalnim parkom, kako je predviđeno Prostornim planom Republike Srpske.
Ova odluka predstavlja primjer kako sinergija lokalnog stanovništva, civilnog društva i naučne zajednice može dovesti do pozitivnih promjena u zaštiti prirodnih bogatstava.
